Het college biedt de raad het jaarverslag en de jaarrekening 2023 aan. Hiermee legt het college verantwoording af over de realisatie van het afgesproken beleid en de financiële resultaten van de programmabegroting 2023. De jaarstukken vormen het sluitstuk van de planning- en controlcyclus van het begrotingsjaar van de gemeente.
Op 7 juli viel het kabinet Rutte-IV. De regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie werden het niet eens over een nieuw asielbeleid. Op 22 november werden er verkiezingen gehouden en kwam de PVV als grote winnaar uit de bus. Ook in Opmeer werd de PVV de grootste partij gevolgd door de VVD, NSC, BBB. In tegenstelling tot de landelijke uitslag werd GLPvdA de vijfde partij in Opmeer.
De Nederlandse economie blijkt weerbaar onder onrustige macro-economische omstandigheden. Het economische beeld is gemengd. Zo zijn er nog zorgen over de hoge prijzen van energie en in de supermarkt. De hypotheekrente stijgt, waardoor de huizenprijzen iets dalen. Dit heeft mogelijk invloed op het vertrouwen van consumenten. In de eerste twee kwartalen van 2023 was er economische krimp. De werkloosheid is met 3,6% in historisch perspectief zeer laag. Al bijna 2 jaar staan er meer vacatures uit dan dat er werkzoekenden zijn.
Vitale dorpen in een vitale gemeente
Woningbouw / gebiedsontwikkeling
In Opmeer is een grote behoefte aan betaalbare koop- en huurwoningen voor alle doelgroepen. Tot 2030 zijn er zo’n 825 woningen nodig. Er zijn vele kleine en grote plannen om in deze behoefte te voorzien. Hierom is een woonvisie opgesteld en is het aanjaagteam versnellen woningbouw van start gegaan. Dit aanjagen betreft enerzijds het in gesprek gaan met verschillende ontwikkelaars en particuliere initiatiefnemers voor woningbouwplannen verspreid in de gehele gemeente en hen zo goed als mogelijk te faciliteren binnen het gehele proces. Anderzijds betreft het op sommige locaties een actieve rol van de gemeente in de realisatie van woningbouw, zoals bijvoorbeeld in Hoogwoud-Oost.
Ondermijning
De aanpak van ondermijning is zowel landelijk, regionaal als lokaal geprioriteerd. Op basis van signalen en vermoedens zijn samen met ketenpartners zoals de politie, het Openbaar Ministerie en de arbeidsinspectie diverse controles uitgevoerd. De aanpak van ondermijning vergt veel van de ambtelijke organisatie, voornamelijk op het gebied van handhaving en toezicht. Daarom wordt de formatie uitgebreid met een handhavingsjurist. Onderwerpen zoals drugsproductie en -handel, bouw- en woningtoezicht en mensenhandel krijgen op deze manier meer aandacht waardoor de aanpak van ondermijning wordt versterkt. Daarnaast is ingezet op de weerbaarheid van de gemeentelijke organisatie tegen invloeden van ondermijning. Om de weerbaarheid te versterken zijn diverse verbeterpunten geïmplementeerd zoals integriteitstrainingen, VOG politiegegevens, intensiveren van de Wet Bibob en het inrichten van een in- en extern meldpunt ondermijning.
Een zorgzame gemeenschap
De kwartaalrapportages bieden de raad (naast de Voor- en Najaarsnota) inzicht in hoe de uitgaven voor Wmo en Jeugdzorg zich ontwikkelen ten opzichte van de begroting. Bij de derde kwartaalrapportage werd duidelijk dat er een aanzienlijk tekort verwacht werd bij de jeugdzorg. Daarom is bij de najaarsnota de begroting met € 925.000 opgehoogd. Wanneer we kijken naar het gehele jaar 2023 zien we een aantal trends:
- Stabiliteit in Cliëntaantallen: Het aantal cliënten is gelijk gebleven aan dat van 2022, maar de kosten zijn gestegen met € 1,45 miljoen.
- Gemiddelde Kosten per Cliënt: Deze zijn met 62% gestegen ten opzichte van 2022.
- De 10 meest zwaarwegende casussen waren verantwoordelijk voor 56% van de totale jeugdzorguitgaven in 2023, een aanzienlijke toename ten opzichte van 35% in 2022.
In de vierde kwartaalrapportage is gemeld, via een raadsinformatiebrief, dat er een tekort van € 97.000 geprognosticeerd is. Nu bij de jaarrekening blijkt dat er van een tekort geen sprake is. Dit is te verklaren doordat in de 4e kwartaalrapportage is uitgaan van een prognoses over de verwachten uitgaven.
Volgens de forecast Wmo uit de kwartaalrapportage zullen de uitgaven in lijn zijn met de begroting. Een opvallende trend is dat de gemiddelde uitgaven voor Wmo al een aantal jaren stijgt. Dit komt door de dubbele vergrijzing en een toename aan hulp die voor deze doelgroep wordt ingezet.
Nota Sociaal Domein
De nota Sociaal Domein is voor 4 jaar vastgesteld. De raad heeft daarbij besloten om een tweetal doelen toe te voegen aan de nota, te weten ouderenbeleid en integraal beleid. Er wordt een ouderenbeleid opgesteld waarbij de nadruk ligt op de eigen verantwoordelijkheid van de ouderen zelf. Het gaat om participeren binnen de samenleving. Dit wordt ondersteund door landelijk onderzoek. Daaruit blijkt dat ouderen zolang mogelijk zelf verantwoordelijkheid willen dragen voor het eigen leven. Kernwaarden moeten zijn: sociaal isolement; mantelzorgers; basiszorg en verborgen problemen.
De zes kerndoelen zullen integraal benaderd worden, waarbij de aanpak of benadering samenhangend is en aandacht heeft voor alle leefgebieden. Bij de uitvoering zullen inwoners, cliënten, organisaties en dorpsraden betrokken worden.
Opvang Oekraïners
Sinds maart 2022 worden Oekraïense vluchtelingen opgevangen op sportcomplex De Weijver. Overeenkomstig de verdeelsleutel voor de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord zijn we verplicht om personen op te vangen. We voldoen al geruime tijd aan onze taakstelling. De aanhoudende oorlog betekent voor de vluchtelingen dat zij op korte termijn niet terug kunnen keren naar hun land. Het is onduidelijk hoe lang Nederland nog opvang dient te realiseren. Het uitgangspunt van het kabinet is dat de kosten die gemaakt worden door gemeenten integraal worden vergoed. De te maken kosten worden verwerkt in de P&C-cyclus.
Een duurzame toekomst
Energietransitie (RESD)/ Warmtetransitie / Klimaatadaptie
De uitwerking van de Regionale energiestrategie is in regionaal verband vormgegeven in een beleidskader voor de duurzame opwek van energie. Dit kader vormt de toetssteen voor de beoordeling van de vele initiatieven voor de realisatie van zonneweiden in zowel de zoekgebieden aan de Wester Boekelweg en De Veken 4 en omgeving als daarbuiten.
De warmtetransitie van woningen is onderzocht met als uitkomst een aantal opties voor warmtebronnen. Hierin is ook geothermie als optie meegenomen. Met deze uitkomst kan er gerichter, samen met inwoners, wijkgericht aan de slag gegaan worden. We hebben een plan van aanpak voor het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) ingediend en daar een uitkering voor ontvangen. Waar mogelijk maken wij woonwijken klimaatadaptief volgens de vastgestelde ambitie. Woonwijken worden onthard en voorzien van meer groen.
Een aantrekkelijk landschap
Omgevingswet
Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Er is gewerkt aan de uitvoering van het programma Implementatie Omgevingswet. Het doel is om de wet te verwerken in ons beleid, regelgeving en uitvoering. De uitvoering van het programma heeft er toe geleid dat Opmeer klaar is om te werken volgens de principes van de Omgevingswet. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen voor de aanbesteding van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan.
Groenbeleidsplan
Het Groenbeleidsplan 2025-2034 is vastgesteld. Een flinke klus die op interactieve manier tot stand is gekomen. Door bijvoorbeeld het college van B&W en de raad mee “op excursie” te nemen ging het beleid en de keuzes daarbinnen ook echt leven.
Dit groenbeleidsplan gaat over alle groenelementen die onder het dagelijks beheer vallen van de gemeente Opmeer.
Het groot aantal waarden en functies geeft aan wat groen voor de toekomst, voor de openbare ruimte en voor de gebruikers daarvan kan betekenen. Belangrijkste ambitie van de gemeente is het groen steeds aan te laten sluiten op de thema’s biodiversiteit, klimaatadaptatie, duurzaamheid en gezondheid/welzijn.
Het groenbeleidsplan wordt gebruikt bij het uitvoeren van de regels die ter bescherming van groenvoorzieningen (waaronder bomen) in de Algemene Plaatselijke Verordening 2021, het bestemmingsplan en het tijdelijke omgevingsplan (als bedoeld in de Omgevingswet) zijn vastgesteld. Ook wordt het groenbeleidsplan gebruikt bij het opstellen van de omgevingsvisie en het opstellen en uitvoeren van het definitieve omgevingsplan.
Een bereikbaar bestuur
Organisatieontwikkeling
In lijn met de organisatievisie is de organisatiestructuur aangepast. De organisatie is afgestapt van het traditionele sectorenmodel en overgegaan op een directiemodel met 5 afdelingen en een team Strategie en Opgaven.
Het werkconcept opgavegericht werken, een van de veranderlijnen uit de organisatievisie, is ingevoerd. De ambities uit de toekomstvisie zijn omgezet in opgaven en gevat in opgaveplannen. De beleidsontwikkelingen, projecten en/of programma’s worden in de verkenningsfase besproken aan zogenaamde opgavetafels. Iedere opgave heeft een eigen tafel, die bestaat uit vakinhoudelijke medewerkers. De beleidsontwikkelingen zijn gebaseerd op het coalitieakkoord, programmabegroting en de organisatieplanning.
De veranderlijn Leren & Ontwikkelen zetten we in om als organisatie wendbaar en aantrekkelijk te blijven voor huidig en toekomstig talent. We spreken en stralen uit dat we ons richten op ontwikkeling, zowel van individuele medewerkers, afdelingen als organisatie. De landelijke overheid legt steeds meer verantwoordelijkheden neer bij gemeenten; hierdoor groeit het takenpakket. Daarnaast zien we dat vraagstukken zoals klimaat en zorg steeds complexer worden. Naast de reguliere taken gaan we de komende jaren aan de slag met de ambities uit de toekomstvisie. Dat vraagt om een slagvaardige en toekomstbestendige organisatie. De visie op Leren & Ontwikkelen is samen met een uitvoeringsprogramma opgesteld en gaat in 2024 geïmplementeerd worden.
Wijkschouwen
Met de dorpsraden/gemeenschapsraad zijn gezamenlijk afspraken gemaakt over een nieuwe overlegstructuur. De wens is om op bestuurlijk niveau op een meer constructieve manier met elkaar te overleggen over de brede onderwerpen die de kernen raken, en af te stappen van het afwerken van lijstjes met actiepunten. Een van de afspraken was om een wijkschouw te organiseren. Van alle wijkschouwen zijn verslagen gemaakt met daarin de bevindingen die ter plekke zijn besproken. De wijkschouwen zijn door iedereen positief ontvangen.
Saldo jaarrekening 2023
De jaarrekening sluit met een positief saldo van € 4.281.000. Dit saldo is als volgt opgebouwd.
(bedragen x € 1.000)
|
Onderdeel |
Saldo gewijzigde begroting 2023 |
Jaarrekening 2023 |
|---|---|---|
|
Algemene Dienst |
169 |
2.269 |
|
Woningbedrijf |
|
2.012 |
|
Saldo jaarrekening 2023 |
|
4.281 |
Hieronder worden de meest belangrijke inhoudelijke beleidsaspecten besproken. Daarna volgt een overzicht van de grootste verschillen bij de Algemene Dienst tussen het begrote saldo van € 169.000 en het werkelijke saldo van € 2.269.000. Een verschil van € 2.100.000 (voordeel).
Binnen de programma's wordt per taakveld een verklaring gegeven van de verschillen tussen de begroting en de realisatie. In onderstaand overzicht is een samenvatting gegeven van de grootste financiële verschillen. Een toelichting op deze verschillen is opgenomen onder de tabel.
Bedragen x € 1.000
|
Nr. |
Omschrijving |
Bedrag |
Voordeel/Nadeel |
|---|---|---|---|
|
|
Programma 0 Bestuur en ondersteuning |
|
|
|
1 |
Dotatie in pensioen voorziening wethouders |
55 |
N |
|
2 |
Lagere lasten planmatig onderhoud gemeentehuis |
122 |
V |
|
3 |
Meer ontvangen rente |
127 |
V |
|
4 |
Resultaat grondexploitatie de Veken |
800 |
V |
|
5 |
Hogere Algemene uitkering |
620 |
V |
|
6 |
Stelpost raadsprogramma |
165 |
V |
|
7 |
Stelpost loon- en prijsindexatie |
235 |
V |
|
8 |
Vennootschapsbelasting |
172 |
V |
|
9 |
Planmatig onderhoud gemeentehuis |
116 |
N |
|
|
Programma 4 Onderwijs |
|
|
|
10 |
Subsidies |
60 |
V |
|
|
Programma 5 Sport, cultuur en recreatie |
|
|
|
11 |
Onderhoud zwembad |
60 |
V |
|
12 |
Onderhoud sporthal |
128 |
V |
|
13 |
Onderhoud groen |
117 |
V |
|
14 |
Reserve groot onderhoud gebouwen |
208 |
N |
|
|
Programma 6 Sociaal domein |
|
|
|
15 |
Energietoeslag |
69 |
V |
|
|
Programma 7 Duurzaamheid, volksgezondheid en milieu |
|
|
|
16 |
Onderhoud riolering |
272 |
V |
|
17 |
Reserve riolering |
260 |
N |
|
18 |
Omgevingsdienst |
98 |
V |
|
19 |
Transitie Visie Warmte |
102 |
V |
|
|
Programma 8 Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening |
|
|
|
20 |
Dotatie winst exploitatie de Veken |
800 |
N |
|
21 |
Overige verschillen |
392 |
V |
|
|
Totaal van de verschillen |
2.100 |
V |
Dit bedrag is als incidenteel aan te merken.
Toelichting op de verschillen
|
Nr. |
Toelichting |
|---|---|
|
2 en 9 |
De dakrenovatie van het gemeentehuis is uitgesteld waardoor er ook geen airco's en dakbedekking zijn vervangen (2). We zijn terughoudend om installaties aan te passen met het oog op de verduurzaming. Dit levert een voordeel op. Doordat er minder kosten zijn gemaakt is de onttrekking uit de reserve lager (16). Dit is een nadeel voor de exploitatie. |
|
3 |
Als gevolg van de stijgende rente op ons spaarsaldo hebben we € 100.000 meer ontvangen dan waar we rekening mee hebben gehouden. Om diezelfde reden ontvingen we ook meer rente op ons ingelegde saldo bij het SvN. |
|
4 en 20 |
De grondexploitatie van de Veken 3 is zo goed als afgesloten. Van het positieve resultaat (4) is nu het grootste gedeelte uitbetaald. Hiermee was in de begroting geen rekening gehouden. Het bedrag wordt gestort in de reserve Grondexploitatie waarmee het een budgettair neutrale post is (21). |
|
5 |
In de Decembercirculaire 2023 heeft het Rijk nog incidentele middelen beschikbaar gesteld. Wij hebben u hierover geïnformeerd middels een Raadsinformatiebrief dd. 12 februari 2024. Wij stellen u voor om bij resultaatbestemming een aantal bedragen toe te voegen aan de begroting 2024. |
|
6 |
De stelpost raadsprogramma is dit jaar niet ingezet. |
|
7 |
Via de voorjaarsnota 2023 is het budget voor loon- en prijsindexatie bijgeraamd voor de te verwachten looncompensatie. De verwachting was dat alle lonen met hetzelfde percentage zouden stijgen. Later werd duidelijk dat de hogere salarisschalen minder gecompenseerd werden dan de lagere salarisschalen. |
|
8 |
Over het resultaat van de Grexen 2022 en 2023 zijn we geen VPB verschuldigd. De voorlopige aanslagen ontvangen we terug. Het voordeel valt vrij in 2023. |
|
10 |
De afrekening van een gesubsidieerde instelling is lager uitgevallen. Daarnaast is er budget overgeheveld van 2022 naar 2023. Deze middelen zijn niet aangewend vanwege de nog beschikbare middelen Nationaal Programma Onderwijs. |
|
11, 12 en 14 |
Voor het Zwembad is het niet nodig geweest om de cv ketels te vervangen. Voor het kantine gebouw is het overlagen van het dak niet doorgegaan omdat bekeken wordt of de volledige dakbedekking wordt aangepakt (11). Voor de sporthal is de brandmeldinstallatie en de cv installatie vervangen. Deze zijn opgenomen in het groot onderhoudsbudget. Deze kosten moeten conform het BBV worden geactiveerd. (12). Zie ook het addendum bij de najaarsnota 2023. Doordat de kosten lager zijn of worden geactiveerd is de onttrekking van uit de reserve lager. Dit is voor de exploitatie een nadeel (14). |
|
13 |
Omdat het groenbeleidsplan voor 1 jaar is vastgesteld, is er terughoudend met renovaties, omvormingen en inboet omgegaan, in afwachting van groenbeleidsplan voor de toekomst. |
|
15 |
Voor de Energietoeslag 2023 hebben we minder kunnen uitbetalen dan dat we van het Rijk aan middelen hebben ontvangen. In de decembercirculaire zijn er nog extra rijksmiddelen beschikbaar gekomen, maar niet alle toeslagen zijn in 2023 aangevraagd, de regeling loopt tot en met maart 2024. |
|
16 en 17 |
Uit de inspecties zijn minder schades naar voren gekomen dan verwacht (16). Doordat de kosten lager uit zijn gevallen is de bijdrage vanuit de reserve lager. Dit is voor de exploitatie een nadeel (17). |
|
18 |
Lagere lasten Omgevingsdienst doordat er minder bij hen belegd is dan begroot. |
|
19 |
Er is in 2023 gevolg gegeven aan twee moties voor de transitie visie warmte door de inzet van een onderzoeksbureau. Er is eind 2023 aan de raad gepresenteerd of geothermie kansrijk is in Opmeer. Voor 2024 is er een vervolg ingepland voor een nadere uitwerking van het advies. Dat houdt in dat er een haalbaarheidsstudie nodig is. Voorgesteld wordt om het restant over te hevelen naar 2024 om de transitie visie warmte een verder vervolg te geven. |
|
21 |
Verschillen veroorzaakt door afwijkingen kleiner dan € 50.000. Dit betreft tientallen budgetten. |
Woningbedrijf
In het volkshuisvestingsverslag wordt verslag gedaan over het gevoerde beleid binnen het woningbedrijf. De begroting van het woningbedrijf 2023 na wijziging gaf een positief saldo van € 1.558.000. Het saldo van het woningbedrijf in de jaarrekening van de gemeente resulteert in een positief saldo van € 2.012.000.
De belangrijkste redenen voor het verschil van € 454.000 staan hieronder.
Bedragen x € 1.000
|
Omschrijving |
Bedrag |
voordeel/Nadeel |
|---|---|---|
|
Onderhoudskosten |
363 |
V |
|
Service en overige kosten |
84 |
V |
|
Opbrengsten huren |
22 |
N |
|
Huurderving |
29 |
V |
|
|
|
|
|
Totaal verschillen Woningbedrijf |
454 |
V |
Reserve Woningbedrijf
De gedragslijn is om het positieve of negatieve resultaat van het Woningbedrijf te storten in of te onttrekken aan de reserve Woningbedrijf. De reserve Woningbedrijf is ingesteld als risicoreserve voor de exploitatie van sociale huurwoningen. De stand van de reserve Woningbedrijf bedraagt per 31 december 2023 € 30.202.000 (inclusief resultaat 2023).
Grondbedrijf
Alle mutaties binnen het grondbedrijf, dit zijn o.a. uitgaven voor bouw- en woonrijp maken en inkomsten uit verkopen, worden verrekend met de boekwaarde van de resterende voorraad grond op de balans. Hierdoor zijn de uitkomsten van het grondbedrijf binnen de exploitatie budgettair neutraal.
Op de voorraad grond wordt een voorziening voor ongerealiseerde winst in mindering gebracht. Op het moment dat de gronden waar deze voorziening betrekking op heeft verkocht worden, valt dat deel vrij.
Sinds 2017 zijn gemeenten verplicht om bij eventuele positieve resultaten op grondexploitaties winst te nemen. Over 2023 is een tussentijdse winst berekend van € 43.000. Na verrekening met de deelnemende partijen resteert een € 27.094. Daarnaast is voor de Veken 3 een winstuitkering ontvangen van € 800.000,-. Beide bedragen zijn gestort in de Reserve grondexploitatie.
Financiële positie
Algemeen
De gemeente kon in 2023 aan de lopende verplichtingen voldoen in het kader van de reguliere bedrijfsvoering. De gemeente bleef het gehele jaar binnen de kasgeldlimiet.
Reserves en voorzieningen
De verantwoorde toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves kunnen anders dan in de vastgestelde begroting ook gebaseerd zijn op aparte raadsbesluiten; besluiten voortvloeiend uit de Kadernota en/of Najaarsnota, maar ook gebaseerd zijn op de Nota reserves en voorzieningen. Het jaarresultaat wordt middels een voorstel tot resultaatbestemming eerst aan de raad voorgelegd en daarna verwerkt.
De reserves zijn in 2023 toegenomen met een bedrag van ruim 4 miljoen euro. De voorzieningen zijn in 2023 ten opzicht van 2022 toegenomen met een bedrag van bijna 1,6 miljoen euro.
Voor een nadere toelichting op de reserves en voorzieningen zie hiervoor de toelichting op de balans.
Structureel resultaat
In onderstaande tabel staat het structurele resultaat weergegeven. Het opnemen van een dergelijk is verplicht volgenst het Besluit Begroting en Verantwoording. Voor de bepaling van dit resultaat wordt het resultaat van het Woningbedrijf buiten beschouwing gelaten.
Op basis van het huidig jaarrekeningresultaat (dus inclusief incidentele baten en lasten) van de Algemene dienst en het grondbedrijf worden vervolgens de incidentele baten en lasten uit het huidige jaarrekeningresultaat geëlimineerd. Dit geeft het volgende globale beeld van het structurele resultaat.
bedragen x € 1.000
|
Structureel resultaat |
jaarrekening 2023 |
|---|---|
|
Resultaat exclusief Woningbedrijf |
2.269 |
|
Elimineren: incidentele lasten |
6.527 |
|
Elimineren: incidentele baten |
8.418 |
|
Structureel resultaat 2023 |
378 |